شبکه‌های اجتماعی تاثیری روزافزون بر زندگی روزمره و رفتار اجتماعی مردم دارند و با رشد و توسعه فزاینده، بیش‌ازپیش در شکل‌گیری فرهنگ و رفتار اجتماعی مؤثر هستند. تصور کنید جامعه‌ای با بیش از یک میلیارد نفر جمعیت متشکل از فرهنگ‌ها، اقوام و کشورهای گوناگون در یک جامعه‌ مجازی گرد هم آمده‌اند و افکار و عقایدشان را می‌توانند در کسری از ثانیه در اختیار کاربران دیگر در اقصی نقاط گیتی قرار دهند. بدون وجود چارچوب‌های اخلاقی و قواعد پذیرفته‌شده عمومی، این ابزار می‌تواند نقش مخربی در جوامع ایفا کند و موجب بروز مسائل فرهنگی و اجتماعی گسترده شود. در این سلسله آگاهی‌رسان‌ها قصد داریم به تبیین چارچوب‌های اخلاقی در شبکه‌های اجتماعی بپردازیم و از دیدگاه‌های گوناگون، مسئله اخلاق و ارزش‌مداری را در شبکه‌های اجتماعی مورد کنکاش قرار دهیم، باشد که با توجه به این مهم سایر مخاطرات موجود در فضای رسانه‌های اجتماعی مانند مباحث مرتبط با امنیت و حریم خصوصی ما و دوستان ما نیز به صورت مثبت تحت تاثیر قرار بگیرد. در این آگاهی‌رسانی به بیان برخی از قواعد کلی فعالیت در شبکه‌های اجتماعی که می‌بایست توسط کاربران عادی به کار گرفته شوند می‌پردازیم.

• دقت

دقیق و محتاط بودن یکی از ویژگی‌های اولیه برای رفتار اخلاقی در شبکه‌های اجتماعی است. باید توجه شود که انتشار یک مطلب توسط یک فرد بیانگر دیدگاه و طرز تفکر وی است و درصورتی‌که کاربر بدون دقت و استفاده از قوه تشخیص اقدام به انتشار مطالب نماید، ممکن است مطالبی بی‌پایه و اساس که موجب تشویش اذهان است را بازنشر کند. این امر علاوه بر تبعات اجتماعی، وجهه فرد و شخصیت فرد را به بوته نقد می‌گذارد و به‌مرور در میان دوستان و طرفداران خود به‌عنوان فردی نامعتدل و دارای نکات منفی شخصیتی شناخته خواهد شود. لذا ضروری است پیش از تصمیم به بازنشر مطلبی در مورد صحت و درستی آن‌ها اطمینان لازم را کسب کرد و به ترویج شایعات و مطالب بی‌ریشه رداخته نشود. برای این کار کافی است فرد با یک جستجوی اینترنتی ساده در منابع معتبر شواهد لازم برای اطمینان از صحت مطلب را فراهم کند و در صورت بروز سوال و تردید از سوی دیگر کاربران به بیان شواهد و تضمین درستی مطلب منتشرشده بپردازد. این مسئله در مورد انتشار تصاویر و ویدیوها اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. تصاویر به‌راحتی می‌توانند دست‌کاری شوند و ویدیوهای قدیمی می‌توانند به‌عنوان منابع جدید معرفی شوند. لذا پیشنهاد می­شود در صورت تردیددر صحت مطالب چندرسانه‌ای، از انتشار آن‌ها جلوگیری شود.

• صداقت

لزوم رعایت صداقت و شفافیت از دیگر اصول اخلاقی فعالیت در شبکه‌های اجتماعی است. همان‌گونه که گفته‌شد، مطالبی که فرد در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کند نشان‌دهنده شخصیت اوست و در صورت رفتار غیراخلاقی و عدم رعایت صداقت و انتشار مطالب دروغین، رفتار او از سوی دیگر کاربران ملاحظه شده و در طولانی‌مدت ارتباطات اجتماعی او به مخاطره خواهد افتاد. این مسئله در مورد دیدگاه‌های فردی اهمیت به سزایی دارد و کاربر نباید آگاهانه با استفاده از میزان رابطه و نفوذ خود برای بیان مطالب نادرست و غلط استفاده کند. ذکر منبع در مورد مطالب دیگران و رعایت حق مالکیت فردی در شبکه‌های اجتماعی مسئله‌ای بسیار مهم و اساسی است و بایستی از سوی کاربران موردتوجه ویژه‌ای قرار گیرد.

• رعایت بی‌طرفی

این مسئله به‌طور خاص در مورد انتشار مطالب حاوی دیدگاه‌های مرتبط به مسائل اجتماعی اهمیت می‌یابد و متأسفانه بسیاری از کاربران آن را نادیده می‌گیرند. در هنگام فعالیت در شبکه‌های اجتماعی، فرد در مواجهه با افکار و عقاید گوناگون و بعضا در تضاد قرار می‌گیرد. دوستان و کسانی که در ارتباط با وی در شبکه‌های اجتماعی هستند، ممکن است عقاید مختلفی داشته باشند. بیان مطالب و محتوا در شبکه‌های اجتماعی بدون توجه به طیف گسترده این عقاید می‌تواند موجب تحت شعاع قرار دادن شخصیت فرد شده و به‌مرور موجب در انزوا قرار گرفتن وی شود. بیان مطالب حساسیت‌زا و جانب‌دارانه از یک گروه خاص مسئله‌ای است که باید تا حد لزوم از آن اجتناب شود و رعایت انصاف و البته صداقت در بیان و پرداختن به این مسائل در نظر گرفته شود تا عواقب سو برای او در برنداشته باشند.

• مسئولیت‌پذیری

باید توجه شود که فضایی که در شبکه‌های اجتماعی در اختیار فرد است یک فضای عمومی است و هرکسی که در این فضا فعالیت می‌کند قادر به مشاهده و رصد بسیاری از رفتارهای دیگران است. همان‌گونه که انتظار می‌رود در فضاهای عمومی در جامعه رفتار مسئولانه‌ای داشته باشیم، می‌بایست این ویژگی در فضای شبکه‌های اجتماعی نیز رعایت شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که گاه کاربران تفاوت میان فضای خصوصی و عمومی را در شبکه‌های اجتماعی درک نمی‌نمایند و رفتار مناسبی بروز نمی‌دهند. باید توجه داشت که تمامی اطلاعات مندرج شده در شبکه‌های اجتماعی توسط فرد به‌راحتی قابلیت انتقال و مشاهده توسط دیگران را دارند و رفتار مسئولانه در فضای مجازی باید به‌گونه‌ای باشد که فرد در آینده با مشاهده آن مطالب و آشکار شدن آن‌ها احساس شرمندگی و تأسف ننماید. یک راهکار کلی می‌تواند این باشد که فرد با نگاه یک ناظر بیرونی به فعالیت‌های اجتماعی خود بنگرد و بتواند از فعالیت‌هایش در شبکه‌های اجتماعی در حضور دیگران و یا یک هیئت‌منصفه فرضی دفاع کند. می­بایست طرز رفتار فرد در شبکه‌های اجتماعی با رفتار او در فضاهای عمومی دیگر تضاد و تعارضی نداشته باشد.

• احترام

همان‌گونه که گفتیم شبکه‌های اجتماعی محل اجتماع طیف وسیعی از عقاید، فرهنگ‌ها و سلایق گوناگون است. رعایت احترام و در نظر داشتن اصول فرهنگی و اجتماعی در هنگام فعالیت در شبکه‌های اجتماعی اصلی اساسی و غیرقابل‌اجتناب است. طوری رفتار کنید که می‌خواهید با شما رفتار شود. رسول گرامی اسلام ( صلی الله علیه واله) در این مورد می‌فرماید: برای تلبس به عدالت باید دو کار کنید: آنچه برای خود نمی پسندید برای دیگران نپسندید و آنچه برای خود می پسندید برای دیگران هم بپسندید.

رعایت احترام متقابل و پرهیز از انتشار مطالب حساسیت‌زا و در تقابل قرار گرفتن با عقاید دیگران جز ایجاد فضایی غیردوستانه و پراسترس حاصلی نخواهد داشت. استفاده از الفاظ زشت و توهین‌آمیز و بیان مسائل نژادپرستانه و ترویج فضای نفرت و دشمنی مسئله‌ای است که اکیدا می‌بایست از سوی کاربران خودداری شود و در صورت مشاهده این‌گونه رفتارها با ابزاری که عموما از سوی شبکه‌های اجتماعی در اختیار کاربران قرار داده‌شده است، این افراد گزارش‌شده تا اقدامات لازم از سوی گردانندگان شبکه­ها برای جلوگیری از ادامه فعالیت آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی انجام شود.